غائله آذربایجان

منابع‌ عظیم‌ ثروت‌های‌ خدادادی در ایران همیشه مورد طمع‌ قدرت‌های‌ خارجی‌ بوده‌ است. در قرون اخیر روسیه‌ و انگلیس‌ و بعدها امریکا برای‌کسب‌ امتیازات‌ مختلف‌ سیاسی، اقتصادی‌ و نظامی‌ در ایران‌ به رقابت پرداخته‌اند. یکی‌ از موضوعات‌ مهم‌‌ رقابت‌ بین‌ این‌ قدرت‌ها در ایران‌ در اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ میلادی، امتیاز نفت‌ شمال‌‌ بود.
انگلیس بر نفت جنوب ایران سیطره داشت و شوروی نفت شمال را می‌خواست، پیش از آن‌که آمریکا بر آن تسلط یابد. طبق توافق اجلاس تهران، نیروهای اشغالگر شش ماه پس از پایان جنگ جهانی دوم باید خاک ایران را ترک می‌کردند. اما نیروهای شوروی برای به دست آوردن نفت شمال ماندند. استالین که مخالفت دولت ایران با اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی را برنمی‌تافت، غائله آذربایجان را علم کرد و جعفر پیشه‌وری را به رهبری فرقه‌ای تجزیه طلب برگزید.